cmentarz na Szelągu

[walwin]

Cmentarz ewangelicki parafii św. Krzyża. Cmentarz ewangelicki otwarto w 1857 roku, a zamknięto 22 VII 1904 roku, choć pochówki w grobowcach odbywały się do roku 1934. Wiadomo,  że cmentarz posiadał cenny, wiekowy drzewostan,a wzdłuż ich ogrodzeń rosły topole i robinie. W 1938 roku teren, z zamiarem przekształcenia w park, przejęło miasto. Wcześniejszą  ideę  przeobrażenia zrealizowały okupacyjne władze miasta podczas II wojny  światowej. Po wojnie, w latach 1946-1948, cały teren nekropolii ewangelickiej włączono do Parku Karola Marcinkowskiego. Niestety,do czasów obecnych nie zachował się żaden nagrobek z tego cmentarza .
Kolejna nekropolia gminy powstała w 1899 roku na Szelągu.
Jej południową granicę wyznacza dziś ul. Słowiańska zbiegająca się z ul.Naramowicką,a północną — szczątkowo zachowana ul.Ugory.
Cmentarz o powierzchni trzech hektarów zlokalizowano nieco na północ w stosunku do ogrodu Bractwa Strzeleckiego,położonego po przeciwnej stronie drogi. W 1900 roku Johannes Otzen wykonał projekt cmentarnej kaplicy,którą wzniesiono w pobliżu północno-wschodniego naroża założenia. Była to neoromańska, murowana,jednonawowa budowla z trójkątnie zamkniętym prezbiterium i wieżą z lewej strony fasady.
Nad podwójnym portalem umieszczonym na osi widniał dwuwierszowy napis z Objawienia św.Jana 14,13:SELIG SIND DIE TOTEN DIE IM HERREN STERBEN/SIE
RUHEN VON IHRER ARBEIT UND IH-RE WERKE FOLG (Błogosławieni są umarli,którzy w Panu umierają, odpoczną po pracach swoich).
Powyżej szerokiego trójdzielnego okna, ujętego literami α i Ω,znajdowała się pełnoplastyczna figura Chrystusa w ostrołukowej mandorli.
We wnętrzu,nad głównym wejściem znajdowała się empora muzyczna.
To właśnie do tej kaplicy pastor Johannes Horst przeniósł w 1934 roku najmniejszy i jedyny wtedy zachowany z trzech barokowych dzwonów
Jana Fryderyka Schlenkermanna, wykonany w 1786 roku dla zboru na Grobli (ton D). Świadomy jego wartości historycznej nie zgodził się na przetopienie go i odrzucił propozycję otrzymania nowego dzwonu.
Ostatnia informacja o jego istnieniu pochodzi z 1942 roku. Na cmentarzu pochowano pastorów gminy św. Krzyża.:Carla Zehna (ur.1840),późniejszego superintendenta oraz Karla Greulicha w rodzinnym grobowcu oznaczonym białym marmurowym krzyżem.
Do cmentarza przylegało ogrodnictwo z trzema cieplarniami,zaspokajające potrzeby nekropolii,którą opiekował się ogrodnik Paul Greffin.
Na podstawie zarządzenia władz Rzeszy z 3 października 1941r.,miesiąc później odebrano gminie cmentarz na Szelągu i przekazano miastu.(Błaszczyk, 2001).
Czy zachowały się księgi cmentarne z tego cmentarza,gdzie ich szukać?

Ostatnio edytowano 05 maja 2012, 10:09 przez walwin, łącznie edytowano 3 razy

[maciej_pl]

Witam,

Czy możesz doprecyzować, którym cmentarzem się interesujesz? Niemożliwe jest, żeby cmentarz na Szelągu (tak podajesz w tytule wątku) został przyłączony do Parku Marcinkowskiego - jest tu jakaś nieścisłość, bo to były dwa różne cmentarze.
Zdjęcie, jak przypuszczam, pochodzi z jeszcze innego miejsca - parku przy rondzie Jana Nowaka Jeziorańskiego (gdzie też kiedyś były cmentarze ewangelickie).

Może znajdziesz coś w Archiwum Państwowym w Poznaniu
http://szukajwarchiwach.pl/53/3833/0/-

Pozdrawiam
Maciej

[walwin]

Faktycznie temat cmentarza nie został doprecyzowany a i fotografia była nie ta,poprawiłem swoją pomyłkę i teraz jest ok.(przepraszam).
Chodzi o księgi pochówków(księgi wieczyste) tego cmentarza i innych zlikwidowanych cmentarzy w Poznaniu.Gdzie są księgi wieczyste?

[Jerzy]

Witam,
widziałem nekrolog informujący o pogrzebie na cmentarzu przy ul. Półwiejskiej. Zmarły był ewangielikiem i mieszkał na Placu Wolności więc pewnie był to cmentarz parafii Św. Krzyża. W którym miejscu to mogło być? Do Parku Marcinkowskiego czyli Al. Niepodległości i Towarowej to jeszcze spory kawałek. Jerzy

[ElaK]

Witam,
widziałem nekrolog informujący o pogrzebie na cmentarzu przy ul. Półwiejskiej. Zmarły był ewangielikiem i mieszkał na Placu Wolności więc pewnie był to cmentarz parafii Św. Krzyża. W którym miejscu to mogło być? Do Parku Marcinkowskiego czyli Al. Niepodległości i Towarowej to jeszcze spory kawałek. Jerzy

Z.Zakrzewski "Ulicami mojego Poznania": str. 290:"Spróbujmy odtworzyć przeszłość wschodniej nie zabudowanej strony Towarowej,posuwając się od północy ku południowi. Na niewielkim skwerze z placykiem do zabaw igrały dzieci. Prawem kontrastu, po drugiej stronie Składowej ulokował się dostojny, sędziwy cmentarz świetomarciński. Jeszcze dalej ku południowi, mniej więcej naprzeciwko wylotu Przemysłowej, rozsiadł się cmentarz ewangelicki parafii św. Krzyża. Tuż przed wojną, latem 1939 roku park Marcinkowskiego oraz cmentarz świętomarciński przecięła nowa ulica. Jako przedłużenie obecnej ulicy Powstańców Wielkopolskich kieruje się ona wprost na most Dworcowy. I skrót z dalszej części - Ze zlikwidowanego cmentarza świętomarcińskiego, gdzie spoczywało wielu ludzi zasłużonych dla Poznania,"szczątki" wielu z nich przeniesiono po wojnie na Cmentarz Zasłużonych.
i str.679: Ulica Naramowicka wywodzi swą nazwę od Naramowskich, dawnych właścicieli istniejącego tu folwarku. Ulica rozpoczyna swój bieg w pobliżu terenu dawnego ewangelickiego cmentarza Sw. Krzyża. Tuż przy nim ulokowało się przedsiębiorstwo budowlane Czesława Leitgebra.
Pozdrawiam Ela

[krysia]

Witam,
widziałem nekrolog informujący o pogrzebie na cmentarzu przy ul. Półwiejskiej. Zmarły był ewangielikiem i mieszkał na Placu Wolności więc pewnie był to cmentarz parafii Św. Krzyża. W którym miejscu to mogło być? Do Parku Marcinkowskiego czyli Al. Niepodległości i Towarowej to jeszcze spory kawałek. Jerzy

Cmentarz św Krzyża, ewangielicki , znajdował się w trójkącie ulic Ogrodowej, Ratajczaka i "alei Grolmana" a także Półwiejskiej-dzisiaj to teren parkowy należacy do kompleksu handlowego Stary Browar. W nekrologu podano cm. przy ul. Półwiejskiej bo być może tam było wejście. Proszę skorzystać z linków wymienionych na stronie głównej WTG - stare plany m. Poznania.
Pozdrawiam
krysia
p.s. w dniu dzisiejszym (Poznań za pół ceny) zakupiłam plany m. Poznania jako pojedyńcze egzemplarze (były publikowane jako zbiór w cenie 130 zł) na których jest naniesiony i oznaczony teren tego cmentarza

[ElaK]

Cmentarz św Krzyża, ewangielicki , znajdował się w trójkącie ulic Ogrodowej, Ratajczaka i "alei Grolmana" a także Półwiejskiej

wg planu:http://www.walkowiak.pl/mapy/slides/poznan1929PWK.html we wspomnianym przez Ciebie miejscu znajdował się rzeczywiście cmentarz protestancki. Jednak cmentarz ewangelicki, parafii św. Krzyża usytuowany jest w miejscu wymienionym w książce Zakrzewskiego. Ciekawe, czy ten wspomniany przez Ciebie należał do gminy, czy był również parafialnym parafii św.Krzyża?
W publikacji WTG - Rocznik 2011 jest opracowanie poświęcone cmentarzom poznańskim, równiez ewangelickim. Niestety nie mam w tej chwili dostępu aby to sprawdzić.
Pozdrawiam Ela

[krysia]

Elu,
ja swoje informacje podałam na podstawie planu stołecznego m. Poznania wykonanego w Miejskim Urzędzie Pomiarów w roku 1937.
Pomiędzy ulicami Składową, Towarową, Fr. Ratajczaka, Wałami Zygmunta Starego znajdował się cmentarz Św. Marcina i ewangielicki Św. Krzyża (dzisiaj park Marcinkowskiego przed bud. PKP)
Na tym planie opisany jest drugi cmentarz jako Św. Krzyża usytuowany pomiędzy ulicami: Fr. Ratajczaka, Ogrodową. Półwiejską i Wałami Jagiellończyka zaś na północno-wschodnim skraju Parku Jana Henryka Dąbrowskiego przy ul. Ogrodowej 6 stoi neogotycka świątynia pw Świetego Krzyża pobudowana w latach 1885-1886 dla zboru ewangielicko-luterańskiego zaś w latach 1920-1939 służyła wiernym wyznania ewangielicko-augsburskiego. Niedaleko wymienionych lokalizacji cmentarza dla pochówków ewangielików był jeszcze jeden pomiędzy ul. Topolową a Wałami Warneńczyka, którego krótki odcinek znajdował się również przy ul. Fr. Ratajczaka nazwany Św. Pawła. O kolejnym już nie będę pisała bo znajdował się przy ul. Grunwaldzkiej - Św. Łukasza i Św. Pawła. Co zaś tyczy się książek napisanych przez prof. Zbigniewa Zakrzewskiego to nie do końca są one na tyle dokładne w swych opisach aby je traktować jako źródła historyczne.
Pozdrawiam
krysia

[ElaK]

Na tym planie opisany jest drugi cmentarz jako Św. Krzyża usytuowany pomiędzy ulicami: Fr. Ratajczaka, Ogrodową. Półwiejską i Wałami Jagiellończyka

Krysiu!
Masz 100% rację, wszystko się zgadza.
1/.Istnienie cmentarza parafii św. Krzyża -Składowa, Towarowa, Ratajczaka / o czym wspomina Z.Zakrzewski/ - nie budzi wątpliwości.
2/.Cmentarz przy ul. Ogrodowej-Półwiejskiej. Zdopingowałaś mnie do zglębienia tematu. Już teraz przypuszczam dlaczego na "Twojej" mapie jest nazwany cmentarzem św. Krzyża a na "mojej"- cmentarzem protestanckim. Sądziłam,iż należał on do kalwińskiej parafii św. Piotra. W rzeczywistości był własnością luterańskiej parafii św. Krzyża. Parafia św. Piotra była parafią personalną i nie posiadała swojego cmentarza. Na tym cmentarzu byli chowani zarówno luteranie jak i kalwini.Zapewne dlatego ktoś opisał go jako cmentarz protestancki.
3/.Genealogia to świetne hobby.Można wiele nauczyć się od innych i poznać bliżej historię.

Krysiu - dziękuję, pozdrawiam i życzę miłej "majówki". Ela

[Jerzy]

Jak mogę tylko wszystkim pogratulować (i pozazdrościć) wiedzy oraz podziękować za tak dokładne i wyczerpujące studium. Jerzy

[pawtak]

Na tym planie opisany jest drugi cmentarz jako Św. Krzyża usytuowany pomiędzy ulicami: Fr. Ratajczaka, Ogrodową. Półwiejską i Wałami Jagiellończyka

Krysiu!
Masz 100% rację, wszystko się zgadza.
1/.Istnienie cmentarza parafii św. Krzyża -Składowa, Towarowa, Ratajczaka / o czym wspomina Z.Zakrzewski/ - nie budzi wątpliwości.
2/.Cmentarz przy ul. Ogrodowej-Półwiejskiej. Zdopingowałaś mnie do zglębienia tematu. Już teraz przypuszczam dlaczego na "Twojej" mapie jest nazwany cmentarzem św. Krzyża a na "mojej"- cmentarzem protestanckim. Sądziłam,iż należał on do kalwińskiej parafii św. Piotra. W rzeczywistości był własnością luterańskiej parafii św. Krzyża. Parafia św. Piotra była parafią personalną i nie posiadała swojego cmentarza. Na tym cmentarzu byli chowani zarówno luteranie jak i kalwini.Zapewne dlatego ktoś opisał go jako cmentarz protestancki.
3/.Genealogia to świetne hobby.Można wiele nauczyć się od innych i poznać bliżej historię.
Krysiu - dziękuję, pozdrawiam i życzę miłej "majówki". Ela

Przepraszam, że odkopuję taką staroć, ale tak w kwestii wyjaśnienia - cmentarz przy Półwiejskiej był cmentarzem dla obu parafii, zarówno św. Krzyża, jak i św. Piotra. W 1828 przenoszono ówczesny cmentarz Św. Krzyża ze zbocza dzisiejszej Cytadeli na nową parcelę wykupioną od Mycelskich (przy Ogrodowej). Miasto przekazało Św. Krzyżowi działkę i odszkodowanie za zniszczone grobowce, kostnicę oraz mur cmentarza związane z rozpoczęciem prac fortyfikacyjnych, tj. budową Fortu Winiary (Cytadeli). Wtedy część tej parceli odstąpiono gminie kaliwńskiej Św. Piotra i tak powstał cmentarz ewangelickich gmin unijnych.

[Gregorius]

Elu,
ja swoje informacje podałam na podstawie planu stołecznego m. Poznania wykonanego w Miejskim Urzędzie Pomiarów w roku 1937.
Pomiędzy ulicami Składową, Towarową, Fr. Ratajczaka, Wałami Zygmunta Starego znajdował się cmentarz Św. Marcina i ewangielicki Św. Krzyża (dzisiaj park Marcinkowskiego przed bud. PKP)
Na tym planie opisany jest drugi cmentarz jako Św. Krzyża usytuowany pomiędzy ulicami: Fr. Ratajczaka, Ogrodową. Półwiejską i Wałami Jagiellończyka zaś na północno-wschodnim skraju Parku Jana Henryka Dąbrowskiego przy ul. Ogrodowej 6 stoi neogotycka świątynia pw Świetego Krzyża pobudowana w latach 1885-1886 dla zboru ewangielicko-luterańskiego zaś w latach 1920-1939 służyła wiernym wyznania ewangielicko-augsburskiego. Niedaleko wymienionych lokalizacji cmentarza dla pochówków ewangielików był jeszcze jeden pomiędzy ul. Topolową a Wałami Warneńczyka, którego krótki odcinek znajdował się również przy ul. Fr. Ratajczaka nazwany Św. Pawła. O kolejnym już nie będę pisała bo znajdował się przy ul. Grunwaldzkiej - Św. Łukasza i Św. Pawła. Co zaś tyczy się książek napisanych przez prof. Zbigniewa Zakrzewskiego to nie do końca są one na tyle dokładne w swych opisach aby je traktować jako źródła historyczne.
Pozdrawiam
krysia

Poniżej w linkach fotogaleria ul. Półwiejskiej w Poznaniu, ukazująca fragmenty cmentarza ewangelickiego. Chwila zadumy nad przemijającym czasem.

http://poznan.wyborcza.pl/poznan/56,36001,15362433,brama-cmentarza,,9.html?disableRedirects=true
http://poznan.wyborcza.pl/poznan/56,36001,15362433,dziura,,10.html

Pozdrawiam,
Grzegorz.

[Paweł Wietrzykowski]

Dziękuję Grzesiu, mam wile fotografii Starego Poznania ale te dla mnie to nowość