Krótki poradnik genealogiczny | Słownik pojęć | Wprowadzenie do poszukiwań genealogicznych | Miejsca przechowywania danych | Źródła danych

Krótki poradnik genealogiczny

Słownik pojęć

Zaczniemy od słownika podstawowych pojęć.

Genealogia
gr. genealogia
historia rodu, pisana albo zachowana w tradycji ustnej.
nauka pomocnicza historii o stosunkach pokrewieństwa między ludźmi oraz określajaca daty narodzin, ślubów i zgonów.

Probant
osoba dla której sporządzony jest wywód przodków.

Ascendent
łac. ascendens przodek, wstępny np. rodzic, dziadek

Descendent
łac. descendens potomek, zstępny np. dziecko, wnuk

Ród
osoby krewne-związane więzami krwi- pochodzące od jednego przodka.

Rodowód
tablica potomków (mężczyzn i kobiet)w obrębie tego samego nazwiska. rodowód skrócony to potomkowie męscy w obrębie tego samego nazwiska.

Wywód przodków
zestawienie osób, od których dana osoba (probant) pochodzi.

Drzewo genealogiczne

   zestawienie osób pochodzących od jednej osoby (protoplasty) lub od jednego małżeństwa.

Koicja
łac. coitio = schodzenie się w genealogii: związek dwojga osób odmiennej płci zawarty w celu wydawania potomstwa np. małżeństwo, konkubinat

Krewni
członkowie rodziny połączeni więzami krwi. np. brat ?siostra, wujek-siostrzeniec,

Powinowaci
członkowie rodziny nie połączeni więzami krwi. np. mąż żony i jej brat ,czyli szwagrowie.

Karta rodziny
dane rodziny monogamicznej (rodziców i dzieci) takie jak imiona, nazwiska, daty urodzin, ślubów, zgonów. Karta rodziny sporządzana jest dla każdej rodziny osobno.

Wprowadzenie do poszukiwań genealogicznych

Zaczynamy stawiać pierwsze kroki w naszej genealogii. I tutaj ostrzeżenie. Jest to zajęcie na lata, zajęcie które pochłonie nas na zawsze.

Ale ilu interesujących i ważnych rzeczy dowiemy się przy okazji o naszych przodkach i o czasach w jakich żyli. Pytanie najważniejsze - jak zacząć? Odpowiedź nasuwa się sama ? od siebie. Zbierzcie dokumenty o sobie: świadectwo urodzenia, chrztu, ślubu (lub odpisy), zdjęcia z uroczystości rodzinnych, świadectwa szkolne, słowem wszystko co uważacie że było ważne w waszym życiu. Wszystko co o sobie chcielibyście przekazać potomnym.

Potem podobne dane zbierzcie o waszych rodzicach. Jeśli żyją to wydobądźcie od nich wszystkie możliwe wiadomości, i znowu: metryki, daty urodzin itd. Jeżeli już odeszli to dopiszcie daty zgonów, pogrzebów. Zróbcie zdjęcia ich grobów, kościołów do których chodzili. I wszystko zapisujcie. Utwórzcie podstawowy dokument tzn. kartę rodziny. Osobną dla swojej rodziny wpisując w nią żonę i dzieci, osobną dla rodziców, dziadków itd. Wzór karty rodziny znajdziecie na końcu tego opracowania.

Na razie wszystko idzie jak po maśle. Ale w pewnym momencie natraficie na problemy, bo np. nie wiadomo gdzie urodził się dziadek, ile lat żył, gdzie mieszkał i co robił. A wy to chcecie wiedzieć. Mało, musicie to wiedzieć. No i tu zaczyna się przygoda z poszukiwaniem dokumentów ,z pobytami w archiwach gdzie trzeba przeglądać stare księgi. Róbcie to z ostrożnością i szacunkiem bo stanowią wiedzę nie tylko dla was, ale i dla wielu innych.

Teraz zróbcie wywód przodków, bo później pogubicie się w natłoku informacji i pamiętajcie o systematycznym porządkowaniu dokumentów. Przykładowy wywód poniżej.

Najpierw krótki opis. Trzeba wybrać osobę która będzie probantem. Możesz to być Ty, lub Twoje dziecko. Probantowi nadajesz numer 1. Jego rodzice to nr 2 ojciec i nr 3 matka. Potem dziadkowie, czyli rodzice ojca nr 4 dziadek i nr 5 babcia, rodzice matki to nr 6 drugi dziadek, a nr 7 druga babcia. Zauważ że mężczyźni maja numery parzyste a kobiety nieparzyste.

Przykładowy wywód przodków Jana Kowalskiego.

Pokolenie I

1.Jan Kowalski ur. 12.08.2005 w Warszawie

   Rodzice : 2 i 3
Pokolenie II

2. Tadeusz Kowalski ur. 25.08.1980 w Pile

   Rodzice : 4 i 5
......żona (ślub 10.06.2004) w Warszawie

3, Weronika Nowak ur. 10.04.1982 w Warszawie

   Rodzice: 6 i 7
.... dzieci

Jan ur. 12.08.2005 w Warszawie

Magdalena ur. 12.11.2006 w Warszawie

Pokolenie III

               4. Wiktor Kowalski ur. 24.07.1942 w  Płocku
                    Rodzice: 8 i 9
              ......żona (ślub 5.06.1978) w Pile
               5. Agnieszka Małecka ur. 9.10.1944 w Pile
                 zmarła: 12.12.2003 w Pile, pochowana na cmentarzu w Pile
                 Rodzice : 10 i 11
              ....dzieci:
Tadeusz ur. 25.08.1980 w Pile

Joanna ur. 30.01.1982 w Pile ? patrz rodzina Owsianowskich

Justyna ur. 10.02.1984 w Pile

ITD........

Już wiesz o co chodzi. To dobrze. Wywód przodków możesz przedstawić również graficznie korzystając z programów komputerowych. Jest ich wiele i różnorodne. Pozwalają nie tylko rysować drzewka, ale również są bazą danych o wszystkich przodkach. Pamiętaj, że to tylko programy, które mogą zginąć np. na skutek awarii komputera. Regularnie rób więc kopie danych na CD lub wydruki.

Gdzie i jak szukać informacji o przodkach żyjących w XIX lub XVIIIw?

Archiwa Państwowe przechowują dane osobowe (księgi urodzeń, ślubów i zgonów) od 100 lat w tył. Późniejsze dokumenty można sprawdzić w Urzędach Stanu Cywilnego (USC)

Najlepiej iść krok po kroku cofając się w czasie. Akt zgonu dziadka zawiera datę i miejsce urodzenia, a to daje możliwość sprawdzenia aktu urodzenia w którym z kolei mamy dane o jego rodzicach, kim byli i gdzie mieszkali. Jak skończą się możliwości sprawdzania w archiwach państwowych, to są zapisy w kościelnych księgach metrykalnych chrztów, ślubów i zgonów. Pozwala to sięgnąć w zapisy z XVII, a czasami XVI wieku. Księgi metrykalne można sprawdzać w archiwach archidiecezjalnych lub diecezjalnych bądź w parafiach. Praca to żmudna i wymagająca cierpliwości. Cóż to jednak za radość i satysfakcja jak znajdzie się poszukiwany zapis.

Zatem do dzieła. Warto jeszcze po drodze przeczytać książkę Pani Małgorzaty Nowaczyk pt: "Poszukiwanie przodków - genealogia dla amatorów."

Do pobrania

• Karta rodziny (projekt WTG, format .doc)
• Karta rodziny (projekt GENPOL, format .pdf - nie można zmieniać)

Miejsca przechowywania danych

Archiwa Państwowe
Zazwyczaj przechowują duplikaty ksiąg parafialnych z XIX wieku oraz dokumenty pruskich Urzędów Stanu Cywilnego (od 1874 roku). Dane z parafii są czasem dostępne na mikrofilmach. Udostępnianie odbywa się za darmo, natomiast opłaty za ksero lub zeskanowanie dokumentu są stosunkowo wysokie.

Archiwa Diecezjalne i Archidiecezjalne
Przechowują oryginały ksiąg parafialnych od początku istnienia parafii, a także inne dokumenty kościelne.

Urzędy Stanu Cywilnego
Przechowują księgi metrykalne z okresu ok. 100 lat. Wydają odpisy skrócone lub zupełne aktów (płatne znaczkami skarbowymi).

Parafie
Część ksiąg parafialnych (szczególnie tych jeszcze nie zamkniętych) znajduje się cały czas w parafiach. Dotyczy to głównie ksiąg z ostatnich 100 lat, ale mogą znajdować się tam także wcześniejsze.

Źródła danych

Kościelne księgi metrykalne
Księgi urodzeń (chrztów) zawierają informacje o miejscu i dacie urodzenia, dacie chrztu i nazwisku księdza, imieniu dziecka, rodzicach, profesji ojca, nazwisku rodowym matki, rodzicach chrzestnych oraz ewentualne komentarze.

Księgi małżeństw (ślubów) zawierają informacje o miejscu i dacie zawarcia związku małżeńskiego, nazwiskach narzeczonych, ich wieku oraz wykonywanym zawodzie. Jest tam także nazwisko księdza udzielającego sakramentu, daty zapowiedzi oraz nazwiska świadków. Czasem dostępne są dane o udzielonej dyspensie lub rodzicach małżonków.

Księgi zgonów zawierają informacje o dacie i miejscu zgonu, nazwisku zmarłego (w przypadku kobiet czasem jest dopisek o nazwisku panieńskim lub o mężu), orientacyjnym wieku zmarłego. Jest informacja kto zgłaszał i jaka była przyczyna zgonu. W przypadku zmarłych dzieci są zazwyczaj informacje o rodzicach (czasem także przy osobach starszych - zależało od księdza). Czasem są także dodatkowe informacje np. o osieroconych dzieciach itd.

Księgi parafialne od 1820 r. są zazwyczaj spisywane w postaci tabel (Wielkopolska), co ułatwia przeglądanie. Starsze księgi zawierają wpisy "opisowe", często po łacinie.

Od ok. 1818 roku wystawiane były duplikaty ksiąg parafialnych, które teraz znajdują się w Archiwach Państwowych. Oryginały są w archiwach diecezjalnych i archidiecezjalnych